Kaart (cartografie) - Rio de Janeiro (stad) (Rio de Janeiro)

Rio de Janeiro (Portugese uitspraak: [ˈʁi.u dʒi ʒaˈnejɾu]), São Sebastião do Rio de Janeiro of kortweg Rio is een Braziliaanse gemeente en de hoofdstad van de gelijknamige deelstaat in het zuidoosten van het land. De stad ligt aan een wijde baai, de Baai van Guanabara, en was tot 1960 de hoofdstad van Brazilië. Het is met meer dan zes miljoen inwoners de tweede grootste stad van het land. Met de agglomeratie erbij komt het inwonertal op meer dan twaalf miljoen. De inwoners van Rio worden Carioca's genoemd.

Rio staat bekend als de stad van de samba en de bossanova en is beroemd om zijn drukbezochte stranden, zoals Copacabana en Ipanema; het reusachtige standbeeld Christus de Verlosser, dat staat op de 710 meter hoge Corcovadoberg; de Suikerbroodberg met zijn kabelbaan; en het uitbundige gevierde carnaval, dat jaarlijks wordt bezocht door duizenden toeristen. De stad ligt ingesloten tussen verschillende bergen die door de stad verspreid liggen en binnen de stad ligt een tropisch regenwoud, het Nationaal park Tijuca. Een deel van de stad staat sinds 2012 op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO onder de titel Rio de Janeiro: Cariocalandschappen tussen de bergen en de zee. De stad is de thuishaven van vier voetbalclubs die op het hoogste niveau uitkomen. Het Maracanã was tot voor de verbouwingen van het wereldkampioenschap voetbal 2014 een van de grootste voetbalstadions ter wereld.

Rio is ook bekend vanwege de vele sloppenwijken, favela's genaamd, waar veel criminaliteit heerst. In de favela's strijden het leger, de politie, drugsbendes en doodseskaders om de macht.

Rio de Janeiro werd op 1 maart 1565 door de Portugese militair Estácio de Sá gesticht onder de naam São Sebastião do Rio de Janeiro, met de bedoeling andere Europeanen, in het bijzonder de Fransen, uit het gebied te verdrijven. Deze hadden namelijk pogingen ondernomen om dit gebied, waarop de Portugezen sinds het Verdrag van Tordesillas aanspraak maakten, in bezit te nemen. Zo had in 1555 een groep Fransen onder leiding van Nicolas de Villegagnon op het naar hem genoemde eiland Villegagnon in de baai van Guanabara de kolonie Antarctisch Frankrijk gesticht. Deze Franse kolonie was echter korte tijd later in maart 1560 bezweken, voornamelijk ten gevolge van de onderlinge twisten tussen calvinisten en katholieken.

In de loop van de tijd werd Rio een steeds belangrijkere handelsstad voor de Portugezen, waardoor concurrenten als de Fransen en Nederlanders de stad meerdere keren aanvielen. De Braziliaanse kuststrook was in de loop van de 16e eeuw gekoloniseerd door Portugal en deze kolonies werden voor een deel overgenomen door de West-Indische Compagnie. De verschillende gouverneurs van de kolonie trachtten zo veel mogelijk immigranten naar het gebied te lokken, met gematigd succes. Uiteindelijk werden de Nederlanders in 1654 uit het gebied verjaagd door de Portugezen. Aan het eind van de 17de eeuw was Rio de derde belangrijkste nederzetting van Brazilië (na Salvador en Recife-Olinda). Dit was hoofdzakelijk te danken aan de bloeiende teelt van suikerriet en de exploitatie van de mijnen in Minas Gerais.

Ten behoeve van deze bedrijfstakken werden in de 18e eeuw op grote schaal zwarte slaven uit Afrika aangevoerd, en ontscheept op de Valongowerf in Rio de Janeiro. Deze kade staat om die reden sinds 2017 op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO.

In 1807 rukten Napoleons troepen op naar Lissabon. Twee dagen voor de invasie vertrokken 40 schepen met als passagiers de Portugese kroonprins Don João VI en zijn volledige hofhouding van 15 000 personen. Toen de regent aankwam in Rio werd dit door zijn onderdanen uitbundig gevierd, met wilde danspartijen in de straten. Don João hield onmiddellijk van de "Cidade Maravilhosa". Toen hij even later koning van Portugal werd, riep hij Rio uit tot hoofdstad van het Verenigd Koninkrijk van Portugal, Brazilië en de Algarve.

Toen Brazilië in 1822 onafhankelijk werd van Portugal, werd Rio de Janeiro de hoofdstad van de nieuwe natie. In 1960 werd een nieuwe hoofdstad gebouwd, Brasilia. Het voormalige parlementsgebouw van Brazilië is nu het parlementsgebouw van de deelstaat Rio de Janeiro.

Rio organiseerde de Olympische Zomerspelen 2016. In 2009 werd de stad verkozen boven Chicago, Madrid en Tokio. Het was voor het eerst dat een Zuid-Amerikaanse stad de organisatie van het evenement in handen kreeg. In 2013 heeft het de wereldjongerendagen gehuisvest, waarbij Paus Franciscus de speciale gast was. In 2014 werd de finale van het Wereldkampioenschap voetbal in Rio gespeeld.